کاکوتی Ziziphora cliniopodiodes یکی از گیاهان دارویی از تیره نعنائیان است. این گیاه در نواحی کوهستانی ایران مانند ارتفاعات شهرستان قوچان شیروان اسفراین بجنورد وجاجرم واقع درخراسان شمالی میروید.گیاه کاکوتی از جمله گیاهانی می باشد که بسیار پرخاصیت می باشد و کاربرد های غذایی و دارویی دارد و عطر آن نزدیک به آویشن وبسیار شبیه به پونه است. این گیاه چند ساله است وبوته‌های آن پرپشت و ارتفاع آن بین 20 تا 50 سانتی متر می‌باشد و دارای گل‌های بنفش است.به این گیاه آویشن برگ باریک نیز می‌گویند، نام‌های دیگر آن کاکوتو، پونه کوهی، علف کبک، اشتویا، پلنگ مشک  است. قسمت‌های مورد استفاده این گیاه شامل قسمت‌های هوایی (برگ و گل)می‌باشد، اسانس این گیاه دارای پولگون، منتون، ایزومنتون، منتول، تانن، فالونوئیدها و … است.گیاه کاکوتی که در گویش خراسانی ها( آنخ) گفته می شودو ضد نفخ و مقوی معده می باشد. کاکوتی دارای گل های بنفش است از برگ های خشک شده و خردشده کاکوتی به عنوان طعم دهنده در دوغ استفاده می شو دبه عنوان ادویه در غذاهاکاربرد دارد. برخی از دوغ های بسته بندی شده در ایران این ادویه را دارند. کاکوتیراازآنجهتبهدوغاضافهمی‌کنندکه اثرات سوء گوارشی نظیر دل درد و دل پیچه کاهش یابد .  از آنجاکه آنخ یا همان کاکوتی گیاهی است که هیچگونه عوارض جانبی ندارد و بسیار ارزان و در دسترس است مصرف آن را به شما توصیه می کنیم .چوپان‌ها و کوهنوردان برگ تازه کاکوتی را جمع آوری می‌کنند و چای آن را نوشیدنی گوارایی می‌دانند. 

خواص کاکوتی در طب سنتی :

۱.طبع آن گرم است.

۲.مقوی معده، یک ساعت بعد غذا دم کرده میل شود.

۳.صفرا بر صبح وعصر به جای چایی میل شود.

۴.باد شکن .خلط اور. قاعده آور

۵.مقوی قلب به صورت جوشانده میل شود.

۶.برای درمان تب مالت بسیار مفید است.

۷.باعث جذب غذا میشود تاثیر منفی برروی آهن غذا ندارد.

۸.کسانی که بدن ضعیف دارند از حمام کاکوتی استفاده کنند .

۹.تقویت کننده نیروی جنسی اقایان.

10. آویشن بیشتر در بیماریهای تنفسی استفاده می‌گردد ولی کاکوتی اغلب در درمان اختلالات گوارشی نظیر اسهال و دل پیچه کاربرد دارد.

11. برای رفع عفونت های بدن و درمان سکسکه و تنگی نفس مورد استفاده قرار می گیرد.

 همچنین:

دکتر سید محمد معصومی عضو هییت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)  در رابطه با ویژگیهای ریخت شناسی این گیاه، اظهار داشت: کاکوتی کوهی گیاهی پایا، غالبا بصورت بوته های پرساقه، انبوع و به رنگ سبز یا سبز مایل به خاکستری به ارتفاع ۱۰ تا ۵۰ سانتیمتر می باشد. این گیاه دارای ساقه متعدد، در قاعده سخت و کم و بیش چوبی، پوشیده از برگ، ساده بصورت ساقه های گلدار ایستاده یا خیزان، گاهی خزنده و منتهی به گل آذین است. برگ کاکوتی کوهی بیضی شکل، سرنیزه ای، مدور، تخم مرغی، پهن دراز، بدون کرک یا کرکینه پوش و کرکدار و پوشید از کرکهای مختلف است. برگهای ناحیه گلدار ساقه، همانندساقه، اما کوچکتر و وسیع تر می باشند.وی در خصوص گل کاکوتی کوهی، گفت: گل این گیاه به رنگ سفید یا صورتی یا ارغوانی، بدون دمگل، مجتمع در توده ها و چرخه های تشکیل دهنده گل آذینی کپه ای شکل و متراکم، انتهای کروی، گویچه ای شکل یا تخم مرغی، پهن دراز می باشد. کاسه این گیاه، بطول چهار تا شش میلیمتر، استوانه ای باریک، کرکینه پوش یا پوشید از کرکهای ظریف بر هم خوابیده با دندانه های کوتاه، خطی، سرنیزه ای با راس بهم آمده و لوله جام خارج شده از کاسه می باشد. برای تقویت قلب آن را به صورت جوشانده مصرف کنید. ۲ گرم از آن را در ۱۵۰ سی سی آب بجوشانید و پس از ۲۰ دقیقه که دم کشید پس از غذا آن را بنوشید.

درست کردن چای کاکوتی : سه نوبت در روز،درهرنوبت 1 قاشق چایخوری (2 تا 3 گرم) ازپودرگیاه رادر 1 فنجان آبجوش بریزید،پس ازمدت 10 دقیقه آن راصاف وبعداز غذامیل کنید.

مضرات کاکوتی : مصرف کاکوتی در دوران بارداری بر جذب آهن بدن تاثیر دارد. به طور کلی مصرف گیاه کاکوتی نباید به صورت مداوم و زیاد باشد و بهتر است پس از هر ۶ روزمصرف مداوم، یک روز و پس از هر ۳ هفته مصرف، یک هفته از مصرف آن خودداری شود. 

 طریقه مصرف :

. چای و دمنوش

. عرق کاکوتی

. ادویه

. روغن کاکوتی